Jakie warunki umowy, które są sprzeczne z Konwencją CMR mogą zostać uznane za nieważne?

Swoboda umowy stanowi jedną z podstawowych zasad regulujących stosunki biznesowe.

Strony umowy międzynarodowego przewozu posiadając swobodę w podejmowaniu zobowiązań i określania praw wedle swojego uznania, bardzo często wpisują do umowy lub zlecenia przewozu różne warunki: począwszy od kar umownych za opóźnienie dostawy ładunku i kończąc na zasadach określających kto powinien wykazać przyczynę utraty towaru.

Zazwyczaj tylko nieliczni wiedzą, że warunki umowy, które są sprzeczne z warunkami Konwencji CMR lub odstępują od nich, mogą zostać uznane za nieważne.

W artykule 41 ustęp 1 Konwencji CMR jest zapisane, że z zastrzeżeniem postanowień artykułu 40 jest nieważna i pozbawiona mocy każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia niniejszej Konwencji.

Litewski Sąd Najwyższy dokonując wyjaśnień sensu i celu tego artykułu niejednokrotnie oświadczał, że Konwencja CMR ma ścisły i szczególny efekt regulujący, a kwestie będące w sferze jej działania są wystarczająco szczegółowo uregulowane. A zatem jakiekolwiek odstępstwa od zasad Konwencji CMR są niedopuszczalne. W odróżnieniu od innych norm prawa cywilnego większość zapisów Konwencji CMR jest obowiązkowa i pozostawia bardzo mało miejsca dla swobodnego uznawania przez strony umowy.

Stanowisko sądów litewskich jest szczególnie kategoryczne wobec warunków kontraktów, które rozszerzają odpowiedzialność przewoźnika, tzn. pogarszają jego warunki wobec limitów określających granice odpowiedzialności przez konwencję CMR. W ostatnim czasie sądy litewskie coraz częściej przychylają się do tego, żeby uznawać takie warunki umów za nieważne, ponieważ są sprzeczne z warunkami Konwencji CMR, powołując się na artykuł 41 ww. Konwencji.

Natomiast jeśli sąd uzna, że odpowiedni warunek umowy jest nieważny, ponieważ jest sprzeczny z warunkami Konwencji CMR, to strona przeciwna (powód) nie będzie mogła dalej powoływać się na ten warunek, domagając się czegokolwiek od strony przeciwnej, tj. pozwanego.

Rozpatrzmy kilka przypadków warunków, które są sprzeczne z Konwencją CMR.

1. Warunek mówiący o karze za opóźnienie dostawy ładunku spowodowane przez przewoźnika.

Jeśli na przykład w umowie przewozu ładunku strony uzgodniły, że przewoźnik musi zapłacić zlecającemu karę w wysokości 200 EUR za każdy dzień zwłoki w dostawie ładunku, i na podstawie tego zapisu w umowie zamawiający spróbuje w litewskim sądzie ściągnąć tę karę od przewoźnika, to istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że zostanie to odrzucone.

Jak już wcześniej wspominaliśmy w jednej z naszych wcześniejszych publikacji, sądy litewskie uważają, że Konwencja CMR nie pozwala stronom umowy uzgodnić, że na przewoźnika zostanie nałożona kara ze przekroczenie terminu dostawy. Według sądów litewskich takie uzgodnienie jest sprzeczne z Konwencją CMR i jest nieważne zgodnie z artykułem 41 Konwencji CMR. Zgodnie z warunkami Konwencji CMR od przewoźnika za opóźnienie dostawy można domagać się tylko odszkodowania za straty lecz nie wyższej niż wysokość frachtu, tj. wynagrodzenia za przewóz, za wyjątkiem przypadków gdy strata została spowodowana przez umyślne działania przewoźnika.

Choć spory w kwestii stosowania kar są dość popularne i z tego powodu wspominamy o nich w powyższym przykładzie, to uważamy, że jest to tylko jeden przykład tego, jakie warunki umowy przewozu mogą zostać uznane za nieważne jako sprzeczne z warunkami Konwencji CMR.

2. Warunek wydłużenia terminu zgłoszenia roszczenia do przewoźnika.

Warunki umowy przewozu zmieniające termin zgłoszenia roszczeń do przewoźnika, które są przewidziane w artykule 32 Konwencji CMR mogą być również uznane za nieważne, w szczególności gdy termin zgłoszenia roszczeń został przedłużony a w wyniku tego warunki przewoźnika uległy pogorszeniu.

W podobny sposób mogą zostać uznane za nieważne następujące warunki umowy przewozu, jako sprzeczne z warunkami Konwencji CMR:

warunek umowy, który przewiduje nieograniczoną odpowiedzialność przewoźnika w każdym przypadku, nawet jeśli nie ma złego umysłu lub rażącego niedbalstwa ze strony przewoźnika;
rozszerzenie odpowiedzialności przewoźnika za niedostarczenie ładunku, powyżej limitu określonego w artykule 23 Konwencji CMR;
warunek umowy, który przewiduje, że przewoźnik ponosi odpowiedzialność w pełnej wartości ładunku, bez zachowania limitów określonych w artykule 23 Konwencji CMR, a jednocześnie dodatek do opłaty za przewóz nie jest wypłacany (artykuł 24 Konwencji CMR);
inne warunki.

Z tego wynika, że jeśli strony i umowa (zlecenie) przewozu zawiera warunki, które stanowią odstępstwo od zasad przedstawionych w Konwencji CMR, a między stronami umowy dochodzi do sporu, który doprowadza do sądu, to takie warunki zostaną prawdopodobnie uznane za nieważne, a w stosunkach między stronami będą miały zastosowanie zapisy Konwencji CMR, a nie warunki umowy wykonania międzynarodowego przewozu.

Więcej informacji o bezpiecznym wykonywaniu przewozów międzynarodowych możecie Państwo uzyskać w naszej grupie OBRONA PRZEWOŹNIKÓW MIĘDZYNARODOWYCH na Facebooku i Vkontakte oraz na naszej stronie w odnawianych co tydzień działach Pytania-Odpowiedzi i innych naszych publikacjach.

Powodzenia na drogach!

Helena Ćwirko
prawnik
Kancelaria prawna JUREX
Partner Kancelarii Prawnej URVEST w UE

Data publikacji 19.03.2019

Как оформить пропуск на МКАД?

Как обезопасить свой бизнес при работе с Китаем?

Как проверить контрагента?

Как правильно составить контракт? Как обжаловать постановление о штрафе в Евросоюзе?

Как правильно заполнить Дозвол на перевозку?

Как получить свои деньги за неоплаченный фрахт?

Как оперативно консультироваться в ЮРВЕСТ 24/7?

Как возвратить задержанный таможней товар по административному делу?

Ространснадзор. Как избежать штрафа в размере 200 000 рублей?